Periodonsiyumun Oluşumu
Süt dişlerinin germleri, «foetus» onbir milimetre uzunluğunda olduğu zaman yani rahim içi yaşayışın altıncı haftası esnasında meydana gelir. On altıncı haftanın sonuna doğru, bütün süt dişlerinin germleri çene kemiklerinin kireçlenmiş kısımlarında bir oluk içerisinde bulunurlar. Bu devreyi takiben diş germleri arasında kemik bölmeleri gelişir ve her diş etrafında o dişe ait alveol kemikleri oluşur. Büyüme hadisesi devam edip ilerlediği için, diş germinin etrafındaki alveol kemiklerinin yan duvarlarından gelişen kemik dokusu her taraftan diş germinin üzerini örtmeye çalışır. Fakat süt dişi gerfnlerinin üzeri tamamen örtülemez. Hâlbuki süt dişlerinin yerine gelecek sürekli dişlerin germlerinin her tarafı kemik ile kaplıdır.
Mine organının farklılaşması devam ederken ve diş papili de gelişimini sürdürürken, mine organı ve diş papilinin etrafını kuşatan yumuşak dokuda da bazı değişiklikler olmaya başlar. Mezoderm orijinli olan bu dokunun bir kısmı diş papilini de yapar ve başlangıçta, gelişmekte olan diş germini koruyan bir kılıf gibi rol oynayan gevşek bir yapıdadır. Zamanla mine-sement *birlesiminin 'oluşacağı yerin ötesinde dentin teşekkülü ilerledikçe bu gevşek yapıda bir yoğunlaşma olur. Bu yoğunlaşmış dokuya diş folikülü, diş torbacığı veya diş kapsülü adı verilir. Diş folikülü üç tabakadan yapılmıştır: Dış tabakadan alveol kemiği, ara tabakadan periodontal membran, iç tabakadan sement dokusu oluşur.
SEMENTİN OLUŞUMU
İç ve dış mine epitellerinin birleşerek bir uzantı yapmasıyla kök dentininin teşekkülü için bir kalıp hazırlanmış olur. Epitel hücrelerinden meydana gelen bu ince kılıf Hertwig kök epitel kını olarak isimlendirilir. Sementoblastlar, fibroblastlar ve farklılaşmamış mezankim hücrelerinden oluşurlar. Sementoblastlarm yeni teşekkül etmiş dentinin hemen üzerine yerleşmelerinden evvel Hertwig kök epitel kınının bozulması gereklidir. Dentin dokusu oluşur oluşmaz bu kının parçalanması süratli bir şekilde olur ve bir ağ şeklini alan kılıf dentin yüzeyinden ayrılarak dar bir aralık meydana gelir. Histolojik preparatlarda bu ağ şeklindeki kının kesilmesi neticesinde, epitel hücreleri Malassez kalıntıları veya epitel artıkları olarak bilinen hücre kümeleri görülür.
Kök dentini ile temasta bulunan bağ dokusunun orijini belli değildir. Yapılan araştırmalarda diş fölikülünün kök kılıfının apikal ucunda kılıfa paralel uzun silindir şeklinde fibroblastlar görülmüştür. Diş folikülünün dış yüzeyindeki bağ dokusunun da gevşek bir yapıda olduğu, ince kollagen fibril demetlerinin fibroblastlar ile epitel kılıfının periodont yüzeyine yakın kısımları arasında dağıldığı tesbit edilmiştir. Kök kılıfı devamlılığını kaybettiği zaman kollagen fibriller, ayrılmış epitel hücreleri ve bu hücrelerle dentin yüzeyi aralarında bulunmuştur. Bu fibriller demetler halinde Sıralanmamış ve kök yüzeyinde düzensiz bir ağ teşkil etmişlerdir. Dentin yüzeyinden epitel hücrelerinin uzaklaşmasını takiben, fibroblastlar ve farklılaşmamış mezankim hücreleri kök yüzeyine bitişik olarak görülürler ve bu hücreler sementoblast şekline dönüşürler. Diş yüzeyine yakın fibrillerin sayılarında gittikçe bir artış görülür ve kireçlenmemiş matrisler ile sementoid dokusu oluşur. Başlangıçta, protein ihtiva eden bu matrislerin oluşumu sert doku yapımı için en önemli belirtidir ve matris olmaksızın hiçbir kireçli doku meydana gelemez. Daha sonra, fibriller arasında kristallitler birikerek sementin ilk tabakası teşekkül etmiş olur. Bu ilk meydana gelen sement dokusu, içerisinde Sharpey fibrilleri mevcut olmadığı için dişin desteğinde rol oynamaz. Sementin oluşumunda, ağ şeklindeki kollagen fibrillerinin mineralizasyonu önemlidir. Hidroksil-apatit kristalleri önce bu fibrillerin içinde daha sonra üzerinde ve bunu takiben de ana madde içerisinde birikirler. Semntoblastlar başlangıçta, kireçlenmemiş kollagen fibriller ile sementten ayrılırlar ve mineralizasyon hadisesi ile sement içinde kalırlar.
