Bakteri Plağının Mikrobiyolojisi
Olgun bakteri plağının 1 gramında 2,5 x 10 mikroorganizma bulunmaktadır. Bunların sayısı ilk gün 24 saat içinde çoğalmakta, ondan sonraki günler total sayıda pek fark olmamakta, ancak mikroorganizmaların türleri ve bunların sayılarının birbirine oranlarında değişiklikler olmaktadır. Plak oluşumunun başlangıcında gram (+) koküslere ve çomakcıklara rastlanılır. Temiz bir diş yüzeyine ilk yerleşen mikroorganizma streptomisine dirençli streptokoküs mutans’lar olup, bunların sayıca oranı tüm diğer mikroorganizmalarm sayıca oranına eşittir. İki gün sonra geniş alanlarda koloniler yapan gram (+) koküsler ve çomakcıklar (korine bakteriler, nokardialar, aktinomiçesler) plak mikroflorasının %70 ini oluştururlar. Gram (---) koküsler ve çomakcıklar ise % 30 u oluşturmaktadır. Dört gün sonra bunlara % 7 oranında fusobakteriler, filamentler, dokuz gün sonra da spiriller ve spiroketler plak yapısına katılırlar. Olgun bir bakteri plağının mikroorganizmalarını şöylece sıralayabiliriz:
Olgun bir bakteri plâğı içinde streptokoklar, leptotrichialar, aktinomycesler, fusobakteriler, gram (+) antihemolotik diplokoklar, neisserialar, küçük gram (+) çubuklar, mikrokoklar, gram (-) anaerob koklar, laktobasiller, kandidalar ve daha başka mikroorganizmalar bulunmaktadır. Bir araştırmaya göre; mine yüzeyinden alınmış bir plak içindeki mikroorganizmalar ve onların tüm mikroorganizma sayısına oranları şöyledir: Fakültatif streptokoklar %27, fakültatif difteroidler %23, anaerob difteroidler %18, peptostreptokoklar %13, veillonella %6, bakteroides % 4, neisseria % 3, vibriolar % 2, laktobasiller “00,01. Plak mikroflorasma ilişkin araştırmaların sonuçlarında, bazı değişikliklerin ortaya çıkmasını değişmez bir flora saptamanın imkânsızlığını olağan karşılamak gerekir. Bakteri plağının mikroflorası, bireyin ağız ortamı özelliklerine bağlı olarak sürekli bir değişkenlik içindedir. Plak mikroflorası, bireyden bireye farklılık gösterebildiği gibi, aynı bireyden farklı zamanlarda alınan plak materyalinde de farklılık gösterebilir. Yukarıda belirtilen mikroorganizma türleri, plak mikroflora araştırmalarında en sık rastlanılan türlerdir.
Plak içindeki bu mikroflara, aynı plak içindeki bölgesel ortam özelliklerine göre, bir başka deyişle mikromiliue özelliklerine göre dağılım göstermektedir.
Mikroorganizmaların çoğunluğu anaerob koşullarda yaşayan obligat ve fakültatif anaerob mikroorganizmalar’dır. Plağın 0,32 mm yüzey altında oksijen basıncı sıfır olmaktadır.
Bakteri plağı içindeki mikroorganizmalar arasında çoğu zaman sinerjik etkiler vardır. .
Bakteri plağı içinde hangi mikroorganizmanın çürük yapıcı (kariojen) olduğu uzun yıllar incelenmiş, ancak; bu sorun kesinlikle çözümlenememiştir. Son yıllarda çürük yapıcı asit ortamı; bir çok asit üretici mikroorganizmanın hepbirlikte, çeşitli metabolik olaylarla (kompleks olarak) oluşturdukları kanıtlanmaktadır.
Ancak; plak mikroflorası içinde streptokoklar, gerek ürettikleri ekstrasellüler polisakkaritlerle plağın olgunlaşmasını sağlamaları, gerekse ufak moleküllü şekerleri monosakkaritleri ve disakkaritleri apatit çözücü organik asitlere (laktik asit, piruvik asit, sitrik asit v.b.) parçalamaları ile kariojen mikroorganizmalar içinde, üzerinde en çok durulanlarıdır.
Özellikle streptomisine dirençli streptokokus mutans türlerinin çürük oluşumunda en fazla etkili olduğu bildirilmektedir. Streptokokus sangiuslar da dekstran türü ektrasellüler polisakkaritleri sentez edip, plak matriksini stabil ve dişe daha iyi yapışır duruma getirmektedirler.
Streptokoklar, özellikle sangius ve mutans türleri ağızda sert bir zemin yani doğa! dişler ya da protez olmadığında ortadan kaybolmaktadırlar. Büyük bir olasılıkla bu mikroorganizmalar için optimal yaşam sert zemin tarafından adsorbe edilen tükürük glikoproteini, yani diş dış zarı içinde ve üzerinde olmaktadır.
Konu kısaca özetlenirse bakteri plağındaki streptokoklann başlıca şu özelliklerinin üzerinde durulması gerekir:
1) Streptokokus sangius temiz diş dış yüzeylerine gelip oturan ilk mikroorganizmalardandır.
2) Birçok streptokok cinsleri kısa bir zaman içinde küçük moleküllü karbonhidratlardan apatit çözücü çeşitli asitler (örn. laktik asit purivik asit ve sitrik asit üretebilirler.
3) Bazı streptokok cinsleri glikoz, sakkaroz ve fruktoz’dan _intrasellüler polisakkarit üretebilirler. Bu intrasellüler polisakkaritler mikroorganizma içinde depolanıp, ağız ortamında korbonhidrat olmasa da, mikroorganizma asit üretimine bu depolanmış polisakkaritleri yıkarak devam edebilir.
4) Bazı belirli streptokoklar ise sakarozdan ekstrasellüler levan ve dekstran türünden polisakkaritler sentez ederler. Bu polisakkaritler tükürükten gelen maddelerle birleşerek dişe sıkıca yapışan bir kitle oluştururlar.
